Bedensel Yetersizlik

ORTOPEDİK/ BEDENSEL YETERSİZLİK

Ortopedik/Bedensel Yetersizlik

Ortopedik yetersizlikler; çeşitli hastalıklar, kazalar, travmalar, tümörler veya doğumsal anomaliler nedeniyle kas, kemik ve eklemlerden oluşan iskelet sisteminin işlevlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen yetersizliklerdir. Her ne kadar ortopedik yetersizlikler terimi kullanılsa da fiziksel yetersizliği olan çocuklar, ortopedik veya nöromotor yetersizliklere sahip olabilir. Nöromotor yetersizlikler; vücudun bazı bölümlerinin hareket ettirilmesini, kullanılmasını, hissedilmesini veya kontrol ettirilebilmesini sağlayan merkezi sinir sistemini etkileyen yetersizliklerdir. Ortopedik ve nörolojik yetersizlikler iki farklı grup olmasına rağmen iki yetersizlik türü de birbirleriyle yakından ilişkilidir ve çocuğun eğitsel performansını olumsuz yönde etkileyen hareket ile ilgili benzer kısıtlılıklara neden olabilir.

Nedenleri

Doğum Öncesi Nedenler: Anne-baba arasındaki akrabalık, anne-baba arasındaki kan uyuşmazlığı, annenin hamileliğinin özellikle ilk üç ayında geçirdiği kızamık ve suçiçeği gibi bulaşıcı hastalıklar, aldığı bazı ilaçlar, gebelik sırasında annenin röntgen ışınına maruz kalması, gebelikte yaşanan duygusal travmalar, annenin zatürre geçirmesi, annedeki kalp-akciğer hastalığı, annenin gebeliği sonlandırma çabaları, annenin alkol, uyuşturucu ve ilaç bağımlılığı, annenin kontrolsüz şeker hastalığı, geçirdiği travmalar, kötü veya yetersiz beslenmesi, plasentanın ana rahminden erken ayrılması, plasenta yetersizliği çocuğun beyninde gelişim bozukluğuna yol açabilir.

Doğum Sırasındaki Nedenler: Doğum eyleminin zor olması ve normalden daha uzun sürmesi bebeğin beyninin yeterli oksijen alamamasına dolayısıyla da serebral parsiye neden olabilir. Bebeğin doğumda anormal geliş pozisyonları (makat geliş vb.) zor doğuma dolayısıyla bebeğin oksijensiz kalmasına neden olabilir. Çoğunlukla hastane koşullarında yapılmayan doğumlarda sık karşılaşılan doğum travmaları, bebekte sarılık, çoğul gebelik, erken doğum, düşük doğum ağırlığı bu grupta diğer risk faktörleri arasında sayılabilir.

Doğum Sonrası Nedenler: Çocuğun yüksek ateşe bağlı havale geçirmesi, zehirlenmeler, tümörler, beyni ve omuriliği etkileyen enfeksiyonlar (menenjit vb.), kas, kemik ve sinir sistemi hastalıkları (müsküler distrofi vb.), kafa travmaları, ateşli silah yaralanmaları, iş kazaları ve travmalar doğum sonrası dönemde en sık görülen nedenlerdir. Travmatik nedenler arasında trafik kazaları, sportif yaralanmalar (sığ suya balıklama atlama vb.), yüksekten düşmeler, doğal afetler ve dövülmüş çocuklar sayılabilir. Boğulmaktan kurtarılan çocuklarda da eğer beyin oksijensiz kalmışsa çocukta serebral palsi gelişebilir.

Tanılama ve Değerlendirme

Tanılama; Özel eğitime ihtiyaç duyan bireylerin yeterli ve yetersiz yönlerini, bireysel özelliklerini, ilgilerini belirlemek amacıyla tibbi, psiko-sosyal ve eğitim alanında yapılan değerlendirme sürecidir. Fiziksel yetersizliği ve sağlık yetersizliği olan çocuklara erken ve doğru tanı konulması, rehabilitasyon ve özel eğitim sürecinin erken başlaması açısından büyük önem taşımaktadır. Özel eğitim hizmetlerinin sağlanması için fiziksel yetersizlikleri olan çocuklara tanı konulurken tıbbi ve psikometrik yöntemlerden yararlanılır. Fiziksel yetersizliklerin tanısı hekim tarafından yapılır. Zihinsel ve uyumsal yetersizliklerin tanısı ise rehberlik ve araştırma merkezlerinde oluşturulan izleme ve değerlendirme ekibi tarafından yapılır.

Değerlendirme; Fiziksel yetersizliği olan öğrencilerin değerlendirme sürecinde ilk adım, çocuğun hastalığı hakkında ailesinden tıbbi öykü almakla başlar. Bu sırada çocuk uzmanlar tarafından dikkatlice gözlemlenir ve değerlendirilir. Kullanılan testlerin yanı sıra aileden alınan bilgiler de bu sürece yardımcı olmaktadır. Bu yüzden öğretmenler sınıf içinde belirledikleri semptomları kaydetmeli ve ailelere söylemelidir. Aileler bu belirtileri çocuğun doktoru ile paylaşabilirler.

Fiziksel yetersizliği olan öğrencilerin değerlendirilmesinde standart testlerin kullanımı sırasında dikkatli olunması gerekir. İletişim problemleri ya da yetersizlik, sınırlı zaman içinde öğrencilerin testi yanıtlama ya da sözel yanıt verme becerisini etkileyebilmektedir. Öğrenci; değerlendirme amacıyla kendisinden istenilen etkinliği duymuyor, anlamıyor ya da anladığı halde hareket ile ilgili yetersizliği nedeniyle yapamıyor olabilir. Öğrencilerin fiziksel problemleri, çevrelerindeki dünyayı keşfetme becerilerini sınırlayabileceğinden norm referanslı testleri yanıtlamanın da dezavantajlı olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Bedensel Yetersizliklerin Derecelerine Göre Sınıflandırılması

Hafif Derecede Yetersizlik: Yetersizliği olan kişinin bireysel gereksinimlerini kendisinin bağımsız olarak karşılaması, günlük yaşamını sürdürmede herhangi bir desteğe ve alete gereksinim duymaması, yaşamını bağımsız olarak ya da çok az bağımlı olarak sürdürmesi, tedavi ve eğitim ile motor ve/veya algı ile ilgili becerilerinin kalitesini artırma potansiyeline sahip olması, müdahale edilmediğinde motor ve algı ile ilgili becerilerinin niteliğinde gerileme olasılığının olması durumudur.

Orta Derecede Yetersizlik: Yetersizliği olan kişinin günlük yaşamını sürdürmede az da olsa desteğe gereksinim duyması, bazen bağımsız olması, işlevsel baş kontrolüne sahip olması, işlevlerini sınırlayan ve ağrıya neden olan deformitelerin olması ya da bu olasılığı taşıması, bireysel gereksinimlerinde yardımcı cihazlar (koltuk değneği, yürüteç, ortez vb.) kullanması, okul başarısını ve yaşına uygun motor becerilerin kazanılmasını etkileyen algı ve/veya duyu-algı bozukluklarının olması durumudur.

Ağır Derecede Yetersizlik: Yetersizliği olan kişinin tekerlekli sandalyeye ve desteğe bağımlı olması, bireysel gereksinimlerini karşılamada tam bağımlı olması, baş kontrolünün zayıf olması, işlevlerini sınırlayan ve ağrıya neden olan deformitelerinin olması ya da bu olasılığı taşıması, okul başarısını ve yaşına uygun motor becerilerin kazanılmasını engelleyen algı ve/veya duyu-algı bozukluklarının olması durumudur.

Kaynakça

Ünlü, E, Kargın, T., Batu, E.S., Özen, A.,Çiftçi Tekinarslan, İ., Avcıoğlu, H.,Gürsel, O., Uysal, H.H., Maviş, İ., Özmen, R.G., Özdemir, S., Sarı, H., Sak, U. (2008). DİKEN, İ (Edt.) Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim, Sayfa: 267-271 Ankara: Pegem Akademi